साधुसंत की संधी साधून संथ?

काल लिहिल्या प्रमाणे माणसाला दगडात देव दिसतो पण माणसातील देव दिसत नाही. माणूस देवाला दान करतो वास्तवात हे दान कधीही व कोणत्याही देवाला नसते कारण माणूस देवाला देण्या इतका मोठा नाही मात्र अनेक संधी साधू मानवी अज्ञानाचा फायदा घेतात. सामान्य मानवाला दान देण्यासाठी प्रेरित ते प्रवृत्त करतात यामुळेच देवस्थाने अराबोपती आहेत. तसेच काही साधूंची संस्थाने निर्माण होत आहेत. अर्थात जगाला दाखवण्यासाठी संस्था मात्र एकंदरीत कारभार पाहता संस्थान आहेत.

संस्थान प्रमुख म्हणजे स्वतःला प्रत्यक्ष व अप्रत्यक्ष मार्गाने संत घोषित करतात वास्तवात हे स्वतः संधी साधून संथ असतात. थोडक्यात गाढवाने वाघाचे कातडे पांघरले तरी उपजत स्वभाव नुसार ते रेकते याच प्रमाणे स्वतःला जे संत म्हणतात त्यांच्या प्रवचनातून पितळ उघडे पडते. अर्थात हे सगळ्यांना समजत-उमजत नाही.

संत म्हणजे ज्याचा संसाराचा अंत झाला. सामन्यातः वैवाहिक तसेच कौटुंबिक जीवनाला संसार समजण्यात येते परंतु हे संसाराचे एक संक्षिप्त स्वरूप आहे. समस्त ब्रम्हांड देखील एक संसार आहे तसेच प्रत्येक व्यक्तीच्या अंतरंगात एक संसार आहे. प्रत्येक व्यक्ती स्वतःच्या अंतरंगात एक संसार बाळगतो मात्र यासंदर्भात तो अनभिज्ञ आहे. प्रत्येक व्यक्ती स्वतःच्या अंतरंगात जो काही विचार करतो, कल्पना करतो त्याद्वारे एक संसार-स्वतःचे विश्व निर्माण करतो. अर्थात यामागे त्याचा अहंकार आहे. अहंकार स्वतःचे अस्तित्व राखण्यासाठी स्वतःचे विश्व निर्माण करतो.

अहंकाराला संसाराची गरज आहे कारण त्याविना अस्तित्व नाही. आम्ही एकटेच असतो त्यावेळी स्वतःचे अस्तित्व जाणवते का? आम्हाला आमच्या अस्तित्वाची जाणीव होण्यासाठी दुसऱ्यांची गरज भासते. माणूस जे काही तुझे-माझे करतो त्यामागे त्याचा अहंकार आहे. जो पर्यंत तुझे-माझे आहे म्हणजे अहंकार आहे तोपर्यंत संसार आहे. ज्याक्षणी विवेक सक्रीय होते त्यावेळी ना तुझे, ना माझे यासंदर्भात जाणीव होते. तसेच असा विवेकी माणूस संत होण्याच्या मार्गावरून वाटचाल करतो. याव्यक्तींचा मुळात मी सुटतो त्यामुळे सगळे सुटते यापेक्षा पकडले जात नाही यातून संसाराचा अंत होते.

वर्तमान संत मध्ये बहुतेक व्यक्ती वैवाहिक संसार सोडून देतात पण यांना माझे-तुझे काही केल्या सुटत नाही. काही संत माझी-तुझी, आपली-परकी संस्कृती, धर्म, देव, जात-पात करीत असल्याचे निदर्शनास येते. या संत व्यक्ती जे काही प्रवचन देतात त्यामध्ये कधी सामान्य व्यक्तीला आत्मपरीक्षण संदर्भात प्रेरित-प्रोत्साहित केल्याचे आढळते का? मात्र पैसा माया आहे त्याचे समाज कार्याला दान करा ते देखील आम्हीच व आमचेच संस्थान समाज कार्य करते असा अप्रत्यक्ष दावा करण्यात येतो.

थोडक्यात समाजात काही व्यक्ती अध्यात्माचे दुकान मांडून बाजार मांडीत आहेत तसेच अज्ञानी माणूस तथाकथित चमत्कारांना नमस्कार करीत आपली झोळी रिकामी करीत आहेत. अर्थात यामध्ये कष्टाचा-घामाचा पैसा किती? याबद्दल न बोलणे उत्तम पण हपापाचा माल गपापा.

खरा संत कसा ओळखावा? जो तुझे-माझे करीत नाहीत, ज्याच्या आचरणात कोणताही भेदभाव नाही, जो समाजाकडून काही मागत नाही या उलट समाजाला ज्ञान ते देखील मुक्तहस्ताने प्रदान करताना निर्विकार व निर्विचारी असतो. संत तसेच संधी साधून संथ यामधील तफावत लक्षात येते किंवा जाणवते का? बघा प्रयन्त करून जमते का?