बौद्धिक कुपोषणाचे बळी

टीम अण्णा यांचा पुन्हा एकदा बेफाम व बेलगाम बोलण्याचा कार्यक्रम सुरु झाला. टीम अण्णा यांना यश-अपयशाचे किंवा प्रसिद्धीचे अपचन झाले की त्यांचे बौद्धिक कुपोषण असल्याने सनसनाटी-झणझणीत बोलणे असा प्रकार करतात हे कळण्यास मार्ग नाही.

आपल्या देशात कुपोषण ही एक प्रमुख समस्या आहे. अर्थात शारीरिक कुपोषण हे सगळ्यांना थोड्या कमी-जास्त फरकाने परिचित-माहित आहे पण बौद्धिक कुपोषण किती व्यक्तींना माहित किंवा ज्ञात आहे? शारीरिक कुपोषण मोजण्यासाठी वय, वजन, उंची यांचे एक समीकरण निश्चित करण्यात आलेले आहे मात्र बौद्धिक कुपोषण मोजण्याचे निश्चित निकष नाहीत. अर्थात बौध्यांक मोजणाऱ्या काही प्रणाली आहेत परंतु त्यामध्ये व्यापक प्रमाणात त्रूटी-कमतरता आहेत.

बौद्धिक कुपोषण म्हणजे नेमके काय? तर वय परत्वे अविकसित बुद्धिमत्ता. बौद्धिक कुपोषणाचे लक्षण काय? तर एकांगी दृष्टीकोन व आकलन. बौद्धिक कुपोषणाचा कारक घटक कोणता? अहंकार-अज्ञान. बौद्धिक कुपोषणात नेमके काय होते? टीम अण्णाचे आचरण पहावे म्हणजे प्रत्यय मिळणार आहे. मी निष्पाप, निरागस, नैतिक, लायक, सत्य, ज्ञानी तसेच बाकीचे सगळे नालायक, चोर, दरोडेखोर, बलात्कारी, भ्रष्टाचारी. थोडक्यात आत्मपरीक्षणाचा अभाव.

टीम अण्णा एकांगी पाहते तसेच त्याला सत्य समजते मात्र स्वतःच्या समज मधील गैरसमज पाहण्यास तयार नाहीत. फक्त नेते व सरकारी अधिकारी भ्रष्ट आहेत तसेच लोकपाल सारखा हुकुमशाह निर्माण करणारा कायदा केला तरच भ्रष्टाचार नाहीसा होणार आहे असा यांचा स्वतःचा समज असून ते यासाठी अट्टाहास करीत आहेत. मात्र सामान्य माणसाला भ्रष्टाचार करू नका असे साधे अवाहन करीत नाहीत ते का? मी यापूर्वी भ्रष्ट जनता भ्रष्ट सरकार असा ब्लॉग लिहिला आहे.

कायदा करून भ्रष्टाचार नाहीसा होणार हे दिवा स्वप्न पाहणारे तसेच सामान्य जनतेला या स्वप्नाची भुरळ पडणारे ज्ञानी की अज्ञानी? बौद्धिक दृष्टीने पोषित की कुपोषित? सरळ दुसऱ्यांची लायकी काढणारे, पात्रता ठरवणारे हे बौद्धिक दृष्टीने पोषित की कुपोषित? थोडक्यात जो माणूस स्वतःच्या सापेक्ष-निकषावर इतरांचे परीक्षण करण्याचा तसेच निर्णायक होण्याचा प्रयत्न करतो तो बौद्धिक दृष्टीने पोषित की कुपोषित? परपरीक्षण करतो तो माणूस वास्तवात बौद्धिक दृष्टीने कुपोषित असतो यामुळे स्वतःच्या बौद्धिक मर्यादा न पाहता दृष्टी हीच सृष्टी समजतो मात्र दृष्टी बदलताच सृष्टी बदलते तसेच दृष्टी इतकीच सृष्टी नाही याचे सोयीस्कररित्या विस्मरण होते.

टीम अण्णा स्वयंघोषित समाजाचे प्रतिनिधी ते ठेकेदार-मक्तेदार आहेत तसेच संसदेत असणारे लोकनियुक्त प्रतिनिधी आहेत. दोन्ही समाजाचे प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष प्रतिनिधित्व करतात. प्रत्येक माणूस हा समाज, संस्कर, संस्कृती यांचा एक प्रतिनिधी असतो. आपण स्वतःचे परीक्षण करून पहा त्याठिकाणी आत्मपरीक्षण की परापारीक्षणाचा दृष्टीकोन आढळतो ते पहा. जर परपरीक्षण करणारा दृष्टीकोन असेल तर आपण बौद्धिक दृष्टीने कुपोषित आहोत तसेच कुपोषण दूर करण्यासाठी आत्मपरीक्षण करण्याची गरज आहे.

अती तिथे माती हे लक्षात ठेवले पाहिजे. टीम अण्णाचे आंदोलन असो की भ्रष्टाचार अती होण्याच्या मार्गावर आहेत यामुळे यांची माती झाल्याविना राहणार नाही. प्रथम स्वतःचा भ्रष्टाचार थांबवा समाजातील भ्रष्टाचाराचे निर्मुलन होणार आहे. यासाठी आंदोलन अथवा अतिरेक करण्याची गरज नाही पण हे समजण्या-जाणवण्यासाठी बौद्धिक पोषण महत्वाचे आहे पण आम्ही पडलो कुपोषित.